निद्राको समस्या र यसका असरहरु: एक विस्तृत छलफल

शरीरको स्वस्थताका लागि निद्राको महत्वलाई कम आँकलन गर्न सकिँदैन। पर्याप्त र गुणस्तरीय निद्राले हामीलाई शारीरिक र मानसिक रूपमा स्फूर्त राख्छ। तर, आजको व्यस्त जीवनशैलीमा धेरै व्यक्तिहरू निद्रासम्बन्धी समस्याहरूसँग जुझिरहेका छन्। निद्रा नपुग्दा वा निद्राको क्रममा विभिन्न समस्याहरू उत्पन्न हुँदा यसले हाम्रो समग्र स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर पार्न सक्छ। यसै विषयमा केन्द्रित रहेर, नेपाल टकका प्रस्तोता अनन्त नेपालले स्लीप विशेषज्ञ डा. सुशरुषा आर्यालसँग विस्तृत कुराकानी गरेका छन्।

खुद्रांश:

यस अन्तर्वार्तामा डा. सुशरुषा आर्यालले निद्रासम्बन्धी विभिन्न समस्याहरू, विशेषगरी ‘स्लीप एपनिया’ र यसको प्रभावबारे प्रकाश पारेकी छिन्। स्लीप एपनिया भनेको निद्राको क्रममा सास फेर्नमा अवरोध आउने एक गम्भीर समस्या हो। यसले व्यक्तिलाई निद्रामा रहँदा बारम्बार सास रोकिने वा सास फेर्न गाह्रो हुने गर्दछ, जसले गर्दा निद्राको गुणस्तरमा कमि आउँछ र दिनमा अत्यधिक निद्रा लाग्ने, एकाग्रतामा कमी, स्मरणशक्ति कमजोर हुने, र उच्च रक्तचाप जस्ता समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ।

डा. आर्यालले स्लीप एपनियाका धेरै प्रकारहरू हुन्छन्, जसमा ‘सेन्ट्रल स्लीप एपनिया’ र ‘स्लीप एपनिया’ जस्ता अवस्थाहरू प्रमुख हुन्। तौल बढी भएका व्यक्तिहरूमा, विशेष गरी घाँटीको वरिपरि बढी बोसो जमेका व्यक्तिहरूलाई स्लीप एपनिया हुने सम्भावना बढी हुन्छ। त्यसैगरी, केही विशेष शारीरिक संरचना वा रोगहरूले पनि यसको जोखिम बढाउन सक्छ।

स्लीप एपनियाको निदानका लागि विभिन्न प्रक्रियाहरू छन्। यसका लागि स्लीप स्टडी (Polysomnography) आवश्यक पर्छ, जसले निद्राको क्रममा श्वासप्रश्वास, मुटुको धड्कन, अक्सिजनको स्तर, र मस्तिष्कका तरंगहरू जस्ता धेरै कुराहरूलाई मापन गर्दछ।

स्लीप एपनियाको उपचारमा विभिन्न विधिहरू अपनाइन्छ। सामान्य अवस्थामा, जीवनशैलीमा परिवर्तन, जस्तै तौल घटाउने, सुत्ने बानीमा सुधार गर्ने, र रक्सी तथा धुम्रपान सेवन कम गर्ने जस्ता कुराहरूले पनि फाइदा पुर्याउँछ। कतिपय अवस्थामा, ‘CPAP’ (Continuous Positive Airway Pressure) मेसिनको प्रयोग गरिन्छ, जसले निद्राको समयमा श्वासनली खुला राख्न मद्दत गर्छ। श्वासनलीमा अवरोध पुग्ने गरी धेरै बोसो जमेको छ भने शल्यक्रियाको विकल्प पनि रहन्छ।

डा. आर्यालले मानसिक स्वास्थ्य र शारीरिक स्वास्थ्यबीचको सम्बन्धलाई पनि जोड दिएकी छिन्। उनले भनिन्, “मानसिक रूपमा स्वस्थ रहनु शारीरिक स्वास्थ्यका लागि अत्यन्तै महत्वपूर्ण छ। यदि तपाईं कुनै कुरालाई लिएर चिन्तित वा तनावमा हुनुहुन्छ भने, त्यसले निद्रामा पनि असर गर्न सक्छ।”